این تغییرات به تدریج و در گذر زمان باعث از بین رفتن انتظام فضایی و کالبدی شهر قدیم گشته و بجز چند بنای شاخص ثبت شده در فهرست آثار ملی(از جمله بازار قیصریه، کاروانسراها، چند آب¬انبار، تعدادی خانه و ...)، بقیه اجزاء و عناصر ساختاری بافت قدیم مخدوش و یا به کلی از بین رفته است. در آسیب شناسی این موضوع به موارد متعددی می¬توان اشاره نمود، از جمله :
• وقوع زمین لرزه سال 1339 خورشیدی در لار قدیم که منجر به شکل¬گیری شهرجدید لار به عنوان یک پهنه سکونتی در فاصله 5 کیلومتری از مرکز شهر قدیم و در نهایت خالی از سکنه شدن بخشی از بافت قدیم گردید.
• ورود کنترل نشده اتومبیل به بافت قدیم با توجه به فاصله گرفتن پهنه سکونتی شهر جدید از مرکز تجاری و خدماتی شهر قدیم و ایجاد سفرهای متعدد درون شهری از مبداء شهر جدید به شهر قدیم و بالعکس.
• عدم انطباق شبکه معابر و گذرهای شهر قدیم با حجم تردد و توقف اتومبیل¬ها.
• تهیه طرح¬های تفصیلی غیرواقع¬بینانه برای شهرقدیم بدون درنظر گرفتن ملاحظات بافت تاریخی و فرهنگی شهر که بعضا منجر به تخریب بی¬مورد بناهای ارزشمند و احداث خیابان گردیده است.
• اقدامات بدون برنامه و شتابزده مدیریت شهری در گذشته و تخریب بخش¬هایی از بافت قدیم که در نهایت منجر به ایجاد فضاهای مخروبه و رها شده گردیده است.
• عدم وجود طرحی ویژه متناسب با شرایط و تغییر و تحولات بافت تاریخی که بتواند در چارچوب طرح¬های توسعه شهری ملاک عمل شهرداری قرار گیرد.
و ... آسیب¬هایی است که طی 5 دهه گذشته متوجه موضوع بوده است.
شاید حرف گزافی نباشد اگر گفته شود، آنچه طی این 5 دهه اتفاق افتاده است، یکی از زیباترین و بی¬نظیرترین شهرهای تاریخی کشور را از بین برده است .صحت این ادعا با نگاهی دقیق به به عکس هوایی سال 1335 به عنوان قدیمی¬ترین سند به¬جا مانده از شهر قدیم لار و مقایسه آن با عکس هوایی اکنون شهر قدیم، قابل مشاهده است. اما در شرایط امروز و با نگاهی واقع¬بینانه به موضوع، در صورت حمایت همه جانبه مسئولین محلی، استانی و کشوری می¬توان به بهبود وضعیت موجود امیدوار بود و زمینه را جهت حفظ، احیاء و برگرداندن حیات مدنی و سرزندگی هر چه بیشتر به بافت تاریخی شهر قدیم فراهم نمود.
عکس هوایی مرکز شهر قدیم سال 1390
عکس هوایی مرکز شهر قدیم سال 1335
در این راستا و طی دو سال گذشته 2 اتفاق میمون رخ داده است: یکی تهیه طرح طراحی شهری فضای باز پیرامون بازار قیصریه با محوریت ضلع غربی بازار است که توسط شهرداری لار تهیه و پس از تایید توسط سازمان میراث فرهنگی فارس، اکنون در حال اجراست. این طرح در صورت اجرای کنترل شده و نظارت مستمر مشاور طرح، می¬تواند به یکی از موفق¬ترین طرح¬های اجرا شده در عرصه و حریم اثر تاریخی در کشور تبدیل گردد؛ و دیگری تهیه طرحی ویژه با رویکرد طراحی شهری در محدوده 120 هکتاری بافت قدیم شهر لار است، که به سفارش سازمان میراث فرهنگی فارس تهیه و در کمیته فنی این سازمان مصوب گردیده است.
این طرح به طور جامع به مسائل و مشکلات بافت قدیم و ارائه راه¬کار در این خصوص با هدف باززنده-سازی و ایجاد رونق و سرزندگی در بافت پرداخته و شیوه¬های اجرایی و تحقق¬پذیری آن را مورد توجه قرار داده است. طرح مذکور جزء معدود طرح¬های تهیه شده با شرح خدمات مبتنی بر دانش طراحی شهری توسط سازمان میراث فرهنگی است که ماحصل آن در قالب نقشه¬های طرح تفصیلی ارائه شده است .
بی¬شک جایگزینی این طرح به عنوان طرح تفصیلی محدوده بافت قدیم شهر لار و تصویب آن در مراجع قانونی که مدیریت شهری بعد از این بتواند ملاک عمل قرار دهد، مسیری است که با همکاری مدیریت شهری، سازمان میراث فرهنگی و مشاوران تهیه کننده طرح¬ها و در جهت نیل به اهداف مورد نظر می¬بایست پیموده شود.
در کنار این موضوع راه¬اندازی شهرداری ناحیه تاریخی و اختصاص اعتبار سالیانه به آن -که به عنوان یک تکلیف قانونی متوجه شهرداری و شورای شهر در بند "ب" و "ج" ذیل ماده 166 قانون برنامه سوم توسعه (تنفیذی ماده 115 قانون برنامه چهارم) آمده است. - جهت عملیاتی شدن طرح یاد شده، فرآیندی است که در صورت تحقق، باعث محرومیت زدایی از بافت قدیم و ایجاد ارزش افزوده در آن شده و رونق و سرزندگی و انگیزه جهت سکونت در بافت را قوت خواهد بخشید. در این رهگذر می¬توان امیدوار بود در سال¬های آینده شرایط جهت ثبت جهانی بازار قیصریه و بافت پیرامونی آن در لسیت آثار فرهنگی- تاریخی یونسکو فراهم شود و شاهد حمایت¬های بین المللی از این مجموعه ارزشمند باشیم.
شهاب الدین رفعتی